Jak powstają i skąd pochodzą cygara?

Historia palenia tytoniowych liści jest dość złożona i pewne jest jedno, to dzięki Kolumbowi tytoń znalazł się w Europie. Jeśli interesuje Was temat początków cygar i palenia wyrobów tytoniowych zapraszam do lektury poprzedniego artykułu.

Skąd bierze się tytoń na cygara?

Roślina tytoniu jest byliną. Oznacza to nic innego jak to, że w naturalnych warunkach wzrostu i rosnąca "na dziko" odrasta z korzenia każdego roku. Wydawałoby się, że uprawa takiego gatunku jest prosta, łatwa, przyjemna i nie wymaga dużych nakładów pracy, jednak nic bardziej mylnego. Pierwszoroczne liście są o wiele lepszej jakości niż te z późniejszych lat życia rośliny. Dlatego na plantacjach co roku stosuje się nowy zasiew. W wyniku kilkusetletniej tradycji uprawy tytoniu powstały setki jego odmian charakteryzujące się różnymi cechami. 

Sztuka uprawy tytoniu

Uprawa tytoniu jest prawdziwą sztuką i wymaga odpowiedniej gleby, a także sprzyjających czynników klimatycznych. Jest jedno "ale". Roślina ta jest wytrzymała i może rozsiewać się wszędzie, jednak mimo że jej liście będą nadawały się do palenia, to nie będą miały przyjemnego aromatu. Odpowiedniej jakości liście tytoniu, takie przeznaczone do produkcji cygar wytwarzane są w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Rośliny te uwielbiają lekką glebę o uregulowanych stosunkach wodnych oraz pagórkowate i górskie tereny. Ich uprawa jest bardzo pracochłonna, a plony należy zbierać ręcznie w bardzo krótkim czasie szczytowej dojrzałości, aby zachować wysoką jakość liści. 

 W jaki zatem sposób tytoń jest uprawiany i przede wszystkim skąd jest ten najlepszy? 

Szkółkowanie tytoniu

Plantatorzy tytoniu (z hiszpańskiego vegueros) wysiewają w szkółkach nasiona z początkiem września. Takie szkółki znajdują się nieopodal budynków farmy, aby móc ich systematycznie doglądać. Gleba, do której wysiewane są nasiona jest odpowiednio nawożona i spulchniona, a także rozdrobniona tak, aby nie było w niej żadnych brył. 

Po siewie teren szkółki przykrywa się przepuszczalnymi tkaninami lub słomą, aby chronić młode rośliny przed słońcem i pozbawieniem wilgoci. Nawadnia się je regularnie i po ok. 8-9 dniach nasiona zaczynają kiełkować. W tym procesie hodowcy ułatwiają tytoniowi wzrost ściągając osłony i wystawiając młode roślinki na słońce, aby czerpały z niego jak najwięcej. Wówczas rozpoczyna się także stosowanie środków owadobójczych i grzybobójczych, ponieważ początkowa faza wzrostu sadzonki jest kluczowa dla późniejszego rozwoju rośliny. Ten proces trwa ok. 1 miesiąc.

Droga tytoniu ze szkółki na pole

Przygotowane sadzonki starannie selekcjonuje się wybierając najmocniejsze, aby przetrwały szok podczas przesadzenia na pole. Warto zaznaczyć, że inaczej przygotowuje się roślinę tytoniu, której liście przeznaczone będą na wkładkę, inaczej na zawijacz, a jeszcze w inny sposób na pokrywę cygara. Istnieją bowiem odmiany świetnie rosnące w pełnym słońcu, a także cieniolubne, które sadzi się na polach osłoniętych tkaniną rozwieszoną na tyczkach, stanowiącą ochronę przed deszczem. 

Tak rozsadzone rośliny zaczynają się ukorzeniać w spulchnionej glebie i pączkować. Podczas tego procesu na samym czubku tytoniu pojawia się mnóstwo pięknych jasnoróżowych, pachnących kwiatów, które później zamieniają się w owocnie z nasionkami. Marka La Flor Dominicana przyjęła nazwę właśnie od kwiatu tytoniu. Więcej na ten temat przeczytacie tutaj.

Pączki kwiatowe rośliny są usuwane, aby energia i składniki odżywcze pochłaniane ze słońca i gleby przyczyniły się do rozwoju liści, które w produkcji cygar są niezbędne. Proces ten wykonywany jest ręcznie i oprócz pączków kwiatowych zrywane są także malutkie listki blisko czubka rośliny. Doświadczeni plantatorzy doskonale wiedzą, w którym miejscu oderwać pączek, aby stworzyć roślinie jak najlepsze warunki do dalszego rozwoju liści.

Pielęgnacja rośliny tytoniu

Ziemia, na której zasadzony jest tytoń musi być przewiewna, niezbędne jest do tego regularne spulchnianie jej, co hamuje również rozwój niepożądanych chwastów. Największym zmartwieniem plantatorów tytoniu są jednak owady i pleśnie. Chcąc zapobiec rozprzestrzenianiu się szkodników i grzybów należy bacznie obserwować uprawę cały czas. Na polach walka z owadami jest znacznie trudniejsza niż w szkółce, ponieważ larwy kryją się pod liśćmi rośliny i często opryski nie są w stanie być całkowicie skuteczną metodą walki z przeciwnikiem. 

Po trudnym okresie pielęgnacji roślin wreszcie przychodzi czas żniw, np. w stanie Connecticut w USA, gdzie dojrzewają cieniolubne odmiany tytoniu, okres zbiorów przypada na sierpień. 

Z czego są cygara?

• 

Roślina tytoniu uprawianego w słońcu dzieli się na 3 zasadnicze części:

• corona - małe liście górne ostre w smaku ze względu na największe narażenie na słońce;
• seco - najcenniejsze liście środkowe;
• volado - liście dolne zawierające najwięcej nikotyny.

Liście różnią się smakiem, formatem i jakością zależnie od tego, z której części rośliny pochodzą. Corona świetnie nadają się do produkcji wkładki, która ma odrobinę pikanterii. Seco używane są natomiast do najlepszych zawijaczy w cygarach premium. Czasami także przeznaczane są na pokrywy takich cygar ze względu na ich wielkość i łagodny smak. Środkowe liście są najlepsze i najcenniejsze w całej roślinie. 

Jak wszędzie są jednak wyjątki od reguły. W przypadku cieniolubnych odmian tytoniu stosuje się inny podział. Uprawia się także tytoń przeznaczony np. tylko na zawijacze. Wówczas liście całej rośliny używane są w produkcji jednej części cygara. 

Podczas zbiorów nie da się uniknąć trafienia na liście ze skazami. Część z nich jest podziurawiona ze względu na działanie szkodników, a niektóre są po prostu porwane lub mają nieproporcjonalny kształt. Takie liście zbierane są w osobne wiązki i niektórzy producenci cygar używają ich do wkładek lub produkcji krótkich wkładek w cygarach maszynowych. 

Suszenie tytoniu

Zebrane liście przenosi się do specjalnie przygotowanych wiat ustawionych frontem na zachód, aby były przewiewne. Suszenie polega na podwieszeniu zebranych liści tytoniowych w wiązkach na drewnianych żerdziach w otwartych suszarniach. Dzięki suszeniu na wolnym powietrzu liść nie jest ani kruchy, ani łamliwy, co później ułatwia zwijanie cygara. Istnieją także ogrzewane suszarnie, w których esencje aromatyczne ulegają słabszej koncentracji, a liść ma dość mdły smak. Optymalnego procesu suszenia nie da się przyspieszyć, trwa on ok. 50-60 dni w zależności od panujących warunków atmosferycznych.

Sortowanie liści

Kiedy tytoń został już uszlachetniony w procesie suszenia do gry wchodzą sortowacze. Proces ten polega na klasyfikowaniu liści według różnych kryteriów. Na tym etapie tytoń często zostaje poddany weryfikacji przez przedstawicieli kompanii tytoniowych. Często pojawiają się oni podczas sortowania i podpalają liście swoim odpalonym cygarem, aby ocenić aromat wydobywający się z tytoniu. 

Sortowanie tytoniu ze względu na fakturę

Liście tytoniowe nie przypominają w żadnym stopniu liści drzew, które suche spadają jesienią w naszym klimacie. Są one elastyczne, a ich powierzchnia podlega ocenie przez sortowaczy i sortowaczki. Brane pod uwagę są: gładkość, jedwabistość, ilość żył na liściu, szorstkość. 

Jeśli dany tytoń ma być w przyszłości delikatną pokrywą, wówczas liść powinien być jak najbardziej gładki i jedwabisty w dotyku. Natomiast w przypadku pokrywy maduro lub liści zawijacza, tytoń powinien posiadać ewidentną żylastą powierzchnię.

Sortowanie tytoniu ze względu na format

Kolejnym kryterium jest podział ze względu na format. Liście grupuje się pod względem ich wielkości. Na wstępie selekcjonuje się te największe. Dzieje się tak, ponieważ najdłuższe i najszersze liście tytoniu używane są w produkcji najdroższych, a zarazem największych cygar. 

Doświadczeni sortowacze już po jednym spojrzeniu wiedzą skąd wywodzi się dany liść i czy jest to środek, czubek czy najniższa część rośliny. Jak wcześniej wspomnieliśmy, ma to znaczenie przy doborze aromatu cygara, gdzie np. listek z czubka rośliny jest najbardziej pikantny.

Sortowanie tytoniu ze względu na wygląd

Sortowanie tytoniu pod względem koloru jest czynnością pracochłonną i wymagającą dużej uwagi. Każdy liść bowiem należy obejrzeć i sprawdzić, czy nie posiada on zielonych przebarwień, ponieważ te są najmniej pożądane. Nawet najmniejsze zielone plamki świadczą o tym, że liść nie został odpowiednio wysuszony i nie będzie miał jednolitego smaku podczas palenia. 

Na tym etapie sortowania odrzuca się także liście porozdzierane, które nie nadają się do przetworzenia lub posiadające nierówne krawędzie.  

Fermentacja tytoniu

Posortowane liście przenosi się do składów fermentacyjnych i układa w kopce maceracyjne (pryzmy). Układaniem takich kopców tytoniowych zajmują się doświadczeni zafadorowie. W ten sposób tytoń dojrzewa wytwarzając ciepło, a aby było go jak najwięcej liście przykrywa się dodatkowo matami z liści palmowych bądź juty. Rosnąca temperatura sprawia, że tytoń po prostu butwieje, a olejki zawarte w liściach ulegają koncentracji. 

Kopce tytoniu rzeczywiście wydają nieprzyjemny zapach, dlatego budynki, w których składowane są pryzmy, należy dobrze zabezpieczać wentylacyjnie. Często tanie cygara określane są jako niewarte żadnej ceny, ponieważ bardzo cuchną. Dzieje się tak, ponieważ tytoń użyty do ich produkcji odpowiednio nie sfermentował i należało go jeszcze przetrzymać w pryzmie. 

Fermentujące liście trzeba przewracać. Zafadorowie stale monitorują temperaturę w pryzmach i gdy osiąga ona ok. 50°C, pryzmę odwraca się w taki sposób, aby liście będące dotąd w jej środku, przełożone zostały na zewnątrz. Taki zabieg wykonuje się kilkakrotnie. 

Usuwanie ogonka liściowego i pakowanie tytoniu w bele

Sfermentowane, zwiotczałe liście przenosi się do fabryk, gdzie usuwa się ogonek liściowy. Ten proces nazywany jest obieraniem liścia tytoniowego. Dotąd był on potrzebny ze względu na wysoką zawartość soków i substancji odżywczych. Fermentacja jednak wycisnęła z niego tyle, ile się dało i teraz jest już zbędny. 

Takie obrane liście poddawane są ponownej klasyfikacji i pakuje się je w bele lub cedrowe beczki. Tytoń w beczkach leżakuje zazwyczaj kilka miesięcy. Bele, z hiszpańskiego zwane tercios otaczane są jutą lub drewnem z pochwy palmy królewskiej, która jest świetnym regulatorem wilgotności. Następnie przygotowaną belę owija się sznurem i umieszcza w magazynach, gdzie leżakują od kilku miesięcy do nawet 7 lat. W celu sprawdzenia, czy tytoń już dojrzał ponownie podpala się pojedynczy liść z beli i wącha się uwalniane aromaty. 

Zwijanie cygar

Po długim okresie przygotowań tytoniowych liści przychodzi w końcu czas na zwijanie cygar. Tej czynności podejmują się roller masters, których nazwalibyśmy zwijaczami. Wyuczenie tego fachu wcale nie należy do łatwych. Osoby te przechodzą liczne szkolenia, a nawet uczęszczają do szkółek znajdujących się nieopodal fabryk cygar. Kurs zawodowy rollera trwa ok. roku. 

Szybkość zwijania cygara zależy przede wszystkim od jego wielkości. Średnio 1 osoba jest w stanie zwinąć ok. 100-150 sztuk cygar w ciągu 1 dnia. Wymaga to zwinięcia liści wkładki, dokładnego pokrycia ich zawijaczem, a następnie pokrywą i uważnego postępowania, by nie uszkodzić żadnej warstwy.

Najdłuższe cygaro na świecie, wpisane do Księgi Rekordów Guinnessa zostało zwinięte przez Castelara Cairo w 2016 roku. Cairo aż 5-krotnie pobił światowy rekord. Zwijanie trwało 9 dni, a cygaro mierzyło 90 m.

Uprawy tytoniu w Polsce

Wydawałoby się, że tytoń uprawiany jest tylko w rejonach o ciepłym, wilgotnym klimacie. Jednak w Polsce również uprawia się tytoń, tyle że na papierosy. Plantacje tej rośliny możemy zobaczyć w województwach: lubelskim, podkarpackim, podlaskim, świętokrzyskim, a także na Dolnym Śląsku. Warunki atmosferyczne jednak nie są przyjazne roślinie zwłaszcza te w postaci majowych i wrześniowych przymrozków. 

Uprawa tytoniu z pewnością wymaga dużo pracy i zaangażowania. Często nie zdajemy sobie sprawy, jaką drogę przebyło nasze cygaro, zanim trafiło do prywatnego humidora. Każda odmiana tytoniu posiada swoje charakterystyczne cechy i nadaje się na pokrywę, wkładkę czy zawijacz cygara. Na szczęście każdy z etapów produkcji tych ekskluzywnych wyrobów tytoniowych, ma swojego opiekuna w postaci doświadczonych pracowników pól uprawnych i fabryk. My natomiast możemy cieszyć się dymem boskiego habano.